Nghệ thuật trà đạo Nhật Bản (Phần cuối)
Những người Nhật thích uống trà thường thành lập những nhóm nhỏ,
chọn ngày mời nhau cùng thưởng thức. Số người tham gia mỗi lần không
vượt quá 4 người và hoàn cảnh tổ chức một buổi trà đạo cũng có những quy
định đặc biệt.
Những người Nhật thích uống trà thường thành lập những nhóm nhỏ, chọn ngày mời nhau cùng thưởng thức. Số người tham gia mỗi lần không vượt quá 4 người và hoàn cảnh tổ chức một buổi trà đạo cũng có những quy định đặc biệt.
Thời gian tổ chức trà đạo chia ra làm 4 loại: trà sáng (7h sáng), sau ăn cơm (8h sáng), giữa trưa (12h trưa) và câu chuyện buổi tối (6h tối). Khách mời đúng giờ đến phòng nghỉ, gõ vào chiếc chuông gỗ báo hiệu đã đến. Chủ nhà nghe tiếng chuông sẽ từ phòng trà ra đón khách. Trước cửa phòng trà có đặt một chiếc cối đá đựng đầy nước, khách phải rửa sạch tay trước khi vào phòng. Cửa ra vào có một ô cửa cao gần 3 thước để khách tháo giày đi vào. Khi bước vào phòng phải khom mình tỏ ý khiêm tốn. Nếu khách là võ sĩ thì phải tháo kiếm trước mới được bước vào để biểu thị không khí hòa bình. Trong số khách, người tinh thông trà đạo được cử làm người chủ trì. Người chủ trì phải cạo trọc đầu để biểu thị sạch sẽ, thanh khiết. Trong phòng trà, một góc chiếu có đặt bếp lò và nồi nước bằng gốm, trước bếp đặt bộ đồ trà. Bộ đồ trà phải thô, nặng có men màu cam hoặc đen đậm dáng vẻ cổ kính. Trong khi chủ nhân đun nước thì khách dùng điểm tâm. Món điểm tâm này hết sức tinh tế phải được làm căn cứ vào thời tiết. Ví dụ: tổ chức trà đạo vào mùa thu thì món điểm tâm phải làm giống như lá phong hoặc hoa cúc.Trà để pha là loại bột trà xanh được chế biến cẩn thận bằng cách giã nát trongcối đá – người Nhật gọi là nghiền trà.
NGHỆ THUẬT PHA TRÀ
1. Nước pha trà: Tuyệt đối không bao
giờ lấy nước đang sôi để pha trà , có nghĩa là không thể nào dùng nước
đang sôi trong bình đổ vào bình pha trà. Lý do là trông không đẹp mắt và
nhất là tất cả các loại trà Nhật bản (trà xanh, trà bột dùng trong lễ
dâng trà (Sadoo) không bao giờ dùng nước đang sôi! Nước pha trà phải
được đựng trong một bình thủy (uống trà thông thường) hay nước được nấu
trong một cái ấm kim khí không nắp trên bồn than rất yếu để giữ nước ở
khoảng 80-90oC..
2. Làm ấm dụng cụ: Ấm pha trà và tách uống trà được
tráng bằng nước sôi trong bình thủy để làm ấm dụng cụ , sau đó dùng khăn
lau khô trước khi xử dụng.
3. Cho trà vào ấm pha trà: Thường với lọai trà ngon cỡ
trung bình người ta thuờng tính cho mỗi một người khách khoảng một muỗng
cà phê trà xanh. Tuy nhiên nếu dưới 3 người khách, nên cho hơn một tí
để tránh quá nhạt. Dĩ nhiên với những người ghiền trà, thích uống đậm
lại là vấn đề khác!
4. Pha trà: Với loại trà xanh cỡ trung bình, người ta thường pha trà 3 lần khác nhau như sau :
*/ Lần thứ nhất: Pha với nước nóng ở khoảng 60 độ C, để trà
ngấm khoảng 2 phút đồng hồ trước khi rót cho khách. Nước sôi từ bình
thủy được rót ra một cái bình Trà khác (hay chén tổng) để giảm nhiệt độ
trước khi cho vào bình pha trà (lý do tại sao sẽ được giải thích ở phần
sau).
*/ Lần thứ hai: pha với nước nóng khoảng 80 độ trong khoảng
30-40 giây, có nghĩa là cho nước vào ấm pha trà , hơi lắc nhẹ và rót ra
tách cho khách ngay. Nước cũng được rót qua bình trung gian nhưng mau lẹ
hơn để có nhiệt độ mong muốn. (Tuy nhiên, những người pha trà quen
thuộc, khéo tay họ có thể điều chỉnh nhiệt độ từ bình thủy rót vào bình
pha trà bằng các thủ thuật như rót nuớc thật chậm, để cao vòi nước trên
bình pha trà…)
*/ Lần thứ ba: Nước pha ở nhiệt độ khoảng 90 độ C, cũng khoảng
30- 40 giây. Nước có thể tuôn trực tiếp từ bình thủy vào ấm trà, vì nước
sôi khi qua các giai đoạn rót vào bình thủy, rồi từ bình thủy rót vào
ấm pha trà đã có nhiệt độ khoảng 90 độ C . Với những loại Trà ngon đặc
biệt, người ta có thể pha trà lần thứ 4 hay lần thứ 5 (cách thức pha như
lần thứ 3) mà nước trà vẫn xanh và còn mùi vị. Nhưng những loại trà
xanh hạ phẩm, rẻ tiền việc pha trà hơi khác hơn chút đỉnh. Chẳng hạn lần
thứ nhất phải ở nhiệt độ cao hơn (70- 80 độ, 2 phút), lần thứ hai (90
độ, khoảng 1- 2 phút) và không có lần thứ 3 vì hết mùi vị rồi (giải
thích ở phần dưới).
5. Lượng nước pha trà: Người pha trà phải biết ước
lượng cho bao nhiêu nước pha vào bình trà, không thể pha trà xanh Nhật
bản bằng cách cứ cho nước vào đầy bình rồi rót cho khách theo lối pha
trà của Tầu hay VN được . Mà phải biết dung tích của tách uống trà và số
tách để cho đúng lượng nước để mỗi lần rót trà cho khách phải hết trọn
vẹn nước trong bình pha trà. Nếu còn sót lại sẽ làm giảm phẩm chất của
lần uống trà kế tiếp vì sai nhiệt độ, vì oxy hoá làm mất mầu xanh đẹp
của trà..v..v..
6. Cách rót trà: Không bao giờ rót trà cho khách một
lần đầy tách rồi rót tiếp cho người khách kế tiếp! Làm như vậy sẽ có sự
khác biệt về độ đậm nhạt của nước trà trong mỗi tách, cũng như không
đều về lượng trong mỗi tách (tách đầu tiên quá nhiều, tách cuối cùng rất
ít, quá đậm vì thời gian trà ngấm ra nhiều hơn hay không còn nước cho
người kế tiếp)! Vì vậy tất cả các tách của khách đều được để trong khay
trà rồi rót theo thứ tự 1, 2, 3, 4… rót lần đầu khoảng 30ml (cho mỗi
tách, cỡ lớn 70ml), sau đó rót lần thứ hai với thứ tự ngược lại 4, 3, 2
,1 mỗi lần khoảng 20ml (cho mỗi tách có tổng cộng 50ml nước trà) nếu còn
dư chút ít trong bình , nên co dãn để phân đều cho các tách. Sau đó
mới đưa mời khách. Chính vì lý do này, người pha trà phải căn làm sao
cho đủ (không thiếu, không thừa) cho tất cả khách, mỗi người khoảng
50ml (với loại tách uống trà cỡ 70-80 ml).
7. Cách uống trà: Khi uống trà xanh Nhật Bản (cũng như uống trà bột trong lễ dâng trà) người Nhật phải ăn một
vài loại bánh ngọt để làm gia tăng hương vị của trà. Có thể nói bánh
truyền thống của Nhật Bản đã phát triển cùng thói quen uống trà của
người Nhật. Trong những lễ hội 4 mùa, người Nhật làm những chiếc bánh
hình dáng nhỏ nhắn để thể hiện phong vị thiên nhiên, và bánh thường được
thưởng thức cùng với Trà. Bánh truyền thống nổi tiếng được lấy cảm hứng
từ vẻ đẹp thiên nhiên, bốn mùa, từ thơ Waka, Haiku (là các thể thơ cổ
của Nhật Bản) và cảm hứng từ quê hương
Trước khi uống trà, ngươì ta ăn vài miếng bánh (phải ăn hết bánh trong miệng rồi mới uống trà, không nên vừa ăn vừa uống). Sau đó thỉnh thoảng ăn thêm bánh và uống trà tiếp theo. Vớí cách này sẽ làm gia tăng hương vị của trà xanh một cách lạ kỳ. Uống trà xanh Nhật bản hoàn toàn khác với lối uống nhâm nhi từng tí một trong lối uống trà Tàu của những vị nhà Nho Việt Nam. Người Nhật uống thành ngụm đàng hoàng để có đủ lượng nước trà thấm vào tất cả các màng niêm của miệng. Với những loại trà xanh hảo hạng hay trên trung bình, người Nhật cho rằng nước pha trà lần đầu tiên được coi là đậm đà nhất, làm mùi ngon của trà thấm vào vị giác nhiều nhất. Nước thứ hai, có một khoái cảm khác nhờ nhiệt độ nóng của lần pha này, nước trà mất đi khá nhiều vị đặc biệt của trà nhưng lại có mùi rất thơm bốc lên, kích xúc vào khứu giác. Cả hai lần pha trà này được coi là quan trọng nhất và độc đáo nhất của trà xanh Nhật bản. Với loại trà thượng hạng người ta có thể uống đến lần thứ 4 hay thứ 5 nước trà vẫn xanh và mùi vị vẫn còn. Tuy nhiên loại trà hạ phẩm, người ta bỏ qua lần thứ nhất và bước sang cách pha lần thứ hai hơi đổi khác đôi chút như đã viết ở trên.